Ndërsa Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky thotë se ka dhe njofton se Ukraina dhe partnerët e saj evropianë së shpejti do t’i paraqesin SHBA-së “dokumente të sqaruara” mbi planin e paqes për t’i dhënë fund luftës me Rusinë, gazeta The Washington Post, në një analizë nga kolumnisti David Ignatius të mërkurën, deklaron se skicat e një marrëveshjeje të qëndrueshme paqeje për Ukrainën janë tashmë të dukshme, dhe në fillim të tekstit jep, siç thuhet, një përshkrim të thjeshtë se si duhet të duket paqja në Ukrainë. Sipas këtij përshkrimi konciz, siç shkruan Ignatius, Ukraina do të ishte një shtet sovran, kufijtë e të cilit mbrohen nga garancitë ndërkombëtare të sigurisë, që është pjesë e Bashkimit Evropian dhe po rindërton ekonominë e saj me investime të mëdha nga Shtetet e Bashkuara dhe Evropa. Pavarësisht taktikave të ashpra negociuese të Presidentit Donald Trump dhe favorizimit të tij të pashpjegueshëm ndaj agresorit rus, siç thekson autori, një marrëveshje e tillë duket se po afrohet, sipas asaj që Ignatius thotë se po dëgjon nga burimet e tij – zyrtarë amerikanë, ukrainas dhe evropianë.
Trump ende mund të shkatërrojë gjithçka
Megjithatë, paralajmërohet se Trump mund ta shkatërrojë të gjithë këtë nëse vazhdon të ushtrojë aq shumë presion mbi presidentin ukrainas dhe aleatët e tij evropianë saqë ata do të vendosin të vazhdojnë luftën, pavarësisht kostos së tmerrshme. Kjo, vëren autori, do të ishte e keqe për të gjithë, dhe për këtë arsye, beson autori, ky është momenti në të cilin Trump duhet të bindë Ukrainën dhe Evropën, në vend që të përpiqet t’i detyrojë ata të arrijnë një marrëveshje.
Trump duhet të bëjë një marrëveshje të arsyeshme që do të zgjasë. Përndryshe, ai mund të mbetet pa asgjë, dhe ky konflikt i tmerrshëm mund të hyjë në një fazë edhe më shkatërruese. Prirja e Trump drejt Kremlinit në Strategjinë e Sigurisë Kombëtare të publikuar nga Shtëpia e Bardhë javën e kaluar ka komplikuar negociatat dhe duket se dëshiron të pozicionohet në një distancë të barabartë nga Evropa demokratike dhe Rusia autokratike, “për të zbutur rrezikun e konfliktit midis Rusisë dhe shteteve evropiane”, thuhet në dokument.
Por një trajtim i tillë i barabartë i miqve dhe kundërshtarëve, paralajmëron Ignatius, nuk ka kuptim as strategjikisht dhe as moralisht dhe është vërtet shqetësues për Evropën. Megjithatë, pavarësisht këtij themeli të lëkundur, argumentohet se përpjekja e Trump për paqe tregon njëfarë potenciali. Negociatorët amerikanë Jared Kushner dhe Steve Witkoff janë mogulë biznesi, jo diplomatë, por duket se e kuptojnë se mbrojtja më e mirë për Ukrainën është një kombinim i garancive të detyrueshme të sigurisë dhe prosperitetit ekonomik në të ardhmen, dhe ata e dinë, beson autori, se e gjithë paketa e paqes do të dështojë nëse Zelensky nuk arrin ta “shesë” atë te bashkëqytetarët e tij të guximshëm, por të rraskapitur. Si po e bën Trump presionin ndaj Zelensky-t? Zyrtari i lartë evropian i thotë POLITICO-s: “Rusët kanë një dëshirë dhe amerikanët po përpiqen ta bëjnë atë realitet”
Duke cituar informacione nga një zyrtar ukrainas, Ignatius tha se paketa negociuese përfshin tre dokumente – një plan paqeje, garanci sigurie dhe një plan rimëkëmbjeje ekonomike. Por negociatat janë larg përfundimit, me Ukrainën dhe aleatët e saj evropianë që planifikojnë të publikojnë një sërë të përbashkët amendamentesh të mërkurën.
Megjithatë, Ignatiusi përmend në tekst disa nga idetë themelore që po merren në konsideratë, të paktën sipas burimeve të tij amerikane dhe ukrainase. Këta zyrtarë flasin për gjithsej shtatë momente kyçe.
Shtatë pika kyçe
- Ukraina do të anëtarësohej në Bashkimin Evropian që në vitin 2027. Kjo qasje e përshpejtuar shqetëson disa anëtarë të BE-së, por administrata Trump beson se kundërshtimi i Hungarisë, e cila është kundërshtarja më e madhe e Kievit midis anëtarëve të BE-së, mund të kapërcehet. Anëtarësimi do të nxiste tregtinë dhe investimet, por, ndoshta më e rëndësishmja, do ta detyronte Ukrainën të godiste kulturën e saj të përhapur të korrupsionit në ndërmarrjet shtetërore. Në thelb, kjo luftë ka të bëjë me faktin nëse Ukraina mund të bëhet një vend evropian. Vladimir Putin e urren vetë idenë e kësaj, i fiksuar pas bindjes së tij mistike se Rusia dhe Ukraina janë një. Anëtarësimi i shpejtë i Ukrainës në BE, beson Ignatius, duket si një fitore.
- Shtetet e Bashkuara do të ofrojnë garanci sigurie për të mbrojtur Ukrainën në stilin e Nenit 5 të NATO-s nëse Rusia shkel marrëveshjen. Ukraina dëshiron që Shtetet e Bashkuara të nënshkruajnë një marrëveshje të tillë dhe ta ratifikojnë atë nga Kongresi, ndërsa vendet evropiane do të nënshkruajnë garanci të veçanta. Një grup pune SHBA-Ukrainë po përpunon tani detajet, duke përfshirë se sa shpejt Ukraina dhe aleatët e saj mund t’i përgjigjen çdo shkeljeje të marrëveshjes nga Rusia. Por besueshmëria e SHBA-së në lidhje me garancitë e saj, thekson autori, është disi e dëmtuar nga narrativa në Strategjinë e Sigurisë Kombëtare (NSS) që duket sikur minon aleancën e NATO-s, mbi të cilën bazohen garancitë. Por ekipi i Trump pretendon se është i përkushtuar për të vazhduar mbështetjen e inteligjencës amerikane për Ukrainën, e cila është çelësi i sigurisë, pohon Ignatius.
- Sovraniteti i Ukrainës, siç parashikohet, do të mbrohet nga çdo veto dhe ndalim rus, por negociatorët duket se ende po përballen me çështje të ndjeshme, siç janë kufizimet në madhësinë e ushtrisë së Ukrainës. Po shqyrtohet një ndryshim në propozimin fillestar të SHBA-së duke rritur madhësinë e forcës nga 600,000 në 800,000 ushtarë, që është afërsisht numri i ushtarëve që Ukraina do të kishte në dispozicion pas luftës, në kohë paqeje, në një mënyrë ose në një tjetër. Megjithatë, Kievi refuzon çdo kufizim formal kushtetues, të cilin Rusia, nga ana tjetër, e kërkon. Nga ana tjetër, pavarësisht nga madhësia nominale e ushtrisë, thonë zyrtarët, mund të ketë forca shtesë, siç është Garda Kombëtare.
- Një zonë e demilitarizuar (DMZ) do të krijohej përgjatë gjithë vijës së armëpushimit, nga rajoni i Donetskut në verilindje deri në qytetet e Zaporizhzhisë dhe Khersonit në jug. Pas kësaj zone të demilitarizuar do të kishte një zonë më të thellë ku do të ndaloheshin armët e rënda. Kjo vijë do të monitorohej me kujdes, e ngjashme me DMZ-në që ndan Korenë e Veriut dhe atë të Jugut.
- “Shkëmbimi i territoreve” do të ishte një pjesë e pashmangshme e marrëveshjes, por Ukraina dhe SHBA-të ende po negociojnë se si të vendosin kufijtë. Rusia po kërkon që Ukraina të dorëzojë afërsisht 25 përqind të Donetskut që është ende nën kontrollin e Kievit, ndërsa ekipi i Trump është i bindur se Ukraina ka të ngjarë të humbasë pjesën më të madhe të atij territori gjithsesi në luftimet gjatë gjashtë muajve të ardhshëm dhe duhet të bjerë dakord për lëshime tani për të shmangur viktimat. Negociatorët amerikanë u përpoqën të gjenin formula të ndryshme për ta bërë këtë lëshim më të pranueshëm për Zelenskin. Një ide është që zona e tërheqjes të demilitarizohet. Të hënën, presidenti ukrainas theksoi se ai nuk ka “të drejtë ligjore” për t’i lëshuar territor Rusisë. Një mënyrë për ta anashkaluar këtë, thotë Ignatius, është modeli korean – deri më sot, Koreja e Jugut pretendon të gjithë Gadishullin Korean, ashtu si edhe Veriu.
- Sipas marrëveshjes, termocentrali bërthamor i Zaporizhias, më i madhi në Evropë, nuk do të ishte më nën pushtimin rus. Negociatorët po diskutojnë mundësinë që Shtetet e Bashkuara të marrin përsipër menaxhimin e objektit bërthamor. Sado e pazakontë që tingëllon, kjo ide u pëlqen disa zyrtarëve ukrainas sepse do të vepronte si linja e parë e sigurimit amerikan kundër agresionit rus.
- Si pikë e fundit, thuhet se administrata Trump do të përpiqet të inkurajojë investimet dhe zhvillimin ekonomik në Ukrainë. Një burim fondesh do të ishin më shumë se 200 miliardë dollarë asete ruse të ngrira në Evropë. Negociatorët e Trump kanë propozuar tashmë vënien në dispozicion të 100 miliardë dollarëve nga kjo shumë për Ukrainën si një kredi dëmshpërblimi, dhe kjo shumë mund të rritet.
Një qasje “tani ose kurrë” do të ishte gabimi më i madh
Një motor më i përhershëm i rindërtimit do të ishin investimet amerikane. Amerikanët po flasin me Larry Fink , drejtor ekzekutiv i gjigantit financiar BlackRock, për ringjalljen e një plani për një Fond Zhvillimi të Ukrainës që do të tërhiqte 400 miliardë dollarë për rindërtim, me pjesëmarrjen e Bankës Botërore. Amerikanët i ushtrojnë presion Zelensky-t në telefon, hapin shampanjë në Kremlin: “Nuk është më çështje ‘nëse’, por ‘si dhe kur’”?
Por Trump dëshiron nisma të ngjashme investimi dhe rindërtimi për Rusinë. Premisa nga e cila nisin Kushner dhe Witkoff, biznesmenë të thekur, është se vendet që tregtojnë dhe duan të lulëzojnë nuk bëjnë luftëra. Edhe pse ai paralajmëron se ngritja e Gjermanisë naziste në vitet 1930 e hedh poshtë këtë optimizëm, si dhe kërcënimin në rritje të Kinës sot, autori pohon se edhe sot një formulë e tillë është e arsyeshme. Në vend që të përpiqen ta detyrojnë Zelenskyn të arrijë një marrëveshje, negociatorët e Trump duhet të punojnë me aleatët evropianë për të hartuar një paketë garancish sigurie dhe stimujsh ekonomikë mjaftueshëm tërheqës për ukrainasit që të gëlltisin pilulën e hidhur të heqjes dorë nga pjesa e Donetskut që Rusia nuk arriti ta pushtojë. Përndryshe, ukrainasit do të vazhdojnë të luftojnë.
Gabimi më i madh që mund të bëjë Trump, vazhdon ajo, është të këmbëngulë se kjo është një situatë ‘tani ose kurrë’, sepse diplomacia, apo edhe biznesi i mirë, nuk funksionon në atë mënyrë. “Siç vërejti Trump dekada më parë: ‘Gjëja më e keqe që mund të bësh në biznes është të dukesh i dëshpëruar. Pastaj pala tjetër nuhat gjak dhe je i mbaruar.’ Trump duhet të bëjë një marrëveshje të arsyeshme që do të zgjasë. Përndryshe, ai mund të mbetet pa asgjë dhe ky konflikt i tmerrshëm mund të hyjë në një fazë edhe më shkatërruese”, përfundon David Ignatius në Washington Post .