Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, ka rikthyer fushatën e tij të “presionit maksimal” ndaj Iranit, duke synuar të reduktojë eksportet e naftës së Iranit në zero për të parandaluar Teheranin nga sigurimi i një arme bërthamore. Para takimit të tij me kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu, Trump nënshkroi një memorandum presidencial që rivendos politikën e ashpër të Uashingtonit ndaj Iranit, e cila ishte praktikuar gjatë mandatit të tij të parë.
Gjatë nënshkrimit të memorandumit, Trump e përshkroi atë si shumë të ashpër dhe tha se ishte i hapur për një marrëveshje me Iranin, duke shprehur gatishmërinë për të biseduar me udhëheqësin iranian. Ai theksoi: “Me mua, është shumë e thjeshtë: Irani nuk mund të ketë një armë bërthamore.” I pyetur se sa afër është Teherani për të pasur një armë, Trump u përgjigj: “Ata janë shumë afër.”
Trump ka akuzuar ish-Presidentin Joe Biden për dështimin në zbatimin rigoroz të sanksioneve ndaj eksporteve të naftës, gjë që, sipas tij, ka inkurajuar Teheranin duke i lejuar të shesë naftë për të financuar një program armësh bërthamore dhe milici të armatosura në Lindjen e Mesme. Sipas të dhënave të Administratës së Informacionit të Energjisë së SHBA-së, eksportet e naftës së Iranit sollën 53 miliardë dollarë në vitin 2023 dhe 54 miliardë dollarë një vit më parë. Prodhimi gjatë vitit 2024 ishte në nivelin më të lartë që nga viti 2018, bazuar në të dhënat e OPEC-ut.
Memorandumi i Trump-it, ndër të tjera, urdhëron sekretarin e Thesarit të SHBA-së të imponojë “presion maksimal ekonomik” ndaj Iranit, duke përfshirë sanksione dhe mekanizma zbatimi ndaj atyre që shkelin sanksionet ekzistuese. Gjithashtu, ai urdhëron Departamentin e Thesarit dhe atë të Shtetit për të zbatuar një fushatë që synon “të çojë eksportet e naftës së Iranit në zero.”
Kina blen naftë nga Irani
Kina nuk i njeh sanksionet amerikane dhe kompanitë kineze janë blerësit më të mëdhenj të naftës iraniane. Kina dhe Irani kanë ndërtuar gjithashtu një sistem tregtar që përdor kryesisht juanin kinez dhe një rrjet ndërmjetësuesish, duke shmangur përdorimin e dollarit dhe mbikëqyrjen nga rregullatorët amerikanë.
Kevin Book, një analist në ClearView Energy, tha se administrata Trump mund të zbatojë ligjin Stop Harboring Iranian Petroleum (SHIP) të vitit 2024 për të kufizuar disa eksporte të naftës iraniane.
Ky ligj, i cili nuk u zbatua rreptësisht nga administrata Biden, lejon marrjen e masave ndaj porteve dhe rafinerive të huaja që përpunojnë naftë të eksportuar nga Irani në kundërshtim me sanksionet. Book vuri në dukje se vendimi i muajit të kaluar nga Shandong Port Group për të ndaluar anijet e sanksionuara nga SHBA të ankoroheshin në portet e saj në provincën lindore kineze tregon ndikimin që SHIP mund të ketë.
Trump gjithashtu i ka dhënë udhëzime ambasadorit të tij në OKB të bashkëpunojë me aleatët për të “rikthyer sanksionet dhe kufizimet ndërkombëtare ndaj Iranit”, sipas marrëveshjes së vitit 2015 midis Iranit dhe fuqive kryesore botërore. Kjo marrëveshje kishte hequr sanksionet ndaj Teheranit në këmbim të kufizimeve mbi programin e tij bërthamor.
SHBA doli nga marrëveshja në vitin 2018, gjatë mandatit të parë të Trump, dhe Irani filloi të largohej nga angazhimet e tij bërthamore sipas kësaj marrëveshje. Në vitin 2020, administrata Trump u përpoq gjithashtu të rikthente sanksionet ndërkombëtare sipas kësaj marrëveshje, por Këshilli i Sigurimit i OKB-së e hodhi poshtë këtë lëvizje.
Britania, Franca dhe Gjermania i thanë Këshillit të Sigurimit të OKB-së në dhjetor se janë të gatshme – nëse është e nevojshme – të rikthejnë të gjitha sanksionet ndërkombëtare ndaj Iranit për të parandaluar vendin nga sigurimi i një arme bërthamore.
Ato do ta humbasin mundësinë për ta bërë këtë më 18 tetor, kur të skadojë një rezolutë e OKB-së e vitit 2015. Kjo rezolutë e kishte sanksionuar marrëveshjen e Iranit me Britaninë, Gjermaninë, Francën, SHBA-në, Rusinë dhe Kinën, e cila hoqi sanksionet ndaj Teheranit në këmbim të kufizimeve në programin e tij bërthamor.
Ambasadori i Iranit në OKB, Amir Saeid Iravani, ka deklaruar se rikthimi i sanksioneve ndaj Teheranit do të ishte “i paligjshëm dhe kundërproduktiv”.
Diplomatë europianë dhe iranianë u takuan në nëntor dhe janar për të diskutuar nëse mund të punonin për të qetësuar tensionet rajonale, përfshirë edhe mbi programin bërthamor të Teheranit, përpara rikthimit të Trump-it në detyrë.
